Απόψεις για την παιδεία

Η πολύ καλή blogger Δασκαλούα ξεκίνησε εδώ και μέρες στο δικό της blog μια συζήτηση/παράθεση απόψεων σχετικά με την παιδεία. Ένα ενδιαφέρον πιστεύω θέμα που μπορούμε να αναπτύξουμε πολλές απόψεις. Το κείμενο μου για το σχετικό θέμα το γράφω κι εδώ, όμως στο δικό της blog μπορείτε να διαβάσετε και κείμενα άλλων bloggers ή απλών αναγνωστών.

Χρειαζόμαστε ριζικές αλλαγές
Τελευταία έγινε και γίνεται πολύς θόρυβος γύρω από το βιβλίο Ιστορίας που διδάσκεται στα σχολεία μας. Καυγάδες, φωνές, αντεκλίσεις και παρατράγουδα συνθέτουν το όλο σκηνικό. Πριν λίγο καιρό διάβαζα σε ένα έντυπο συνέντευξη του Υπουργού Παιδείας της Δανίας. Είπε διάφορα ενδιαφέρον πράγματα. Πράγματα που αν τα συγκρίνουμε με την Κύπρο θα αντιληφθούμε πόσο πίσω έχουμε μείνει, και δυστυχώς εσκεμμένα. Αυτό που ξεχώρισα ήταν η αναφορά του στην επιλογή βιβλίων που διανέμονται στα σχολεία. Συγκεκριμένα ανάφερε πως οι σχολικές μονάδες είναι αυτονομημένες, το υπουργείο Παιδείας δεν ασχολείται με το κάθε καθημερινό πρόβλημα που θα προκύψει αφού έχει επέλθει αποκέντρωση και έχουν εξουσία οι Διευθυντές των σχολείων ενώ οι γονείς έχουν την ελευθερία να επιλέξουν μέσα από μια τεράστια αγορά, ποιο βιβλίο θα διδαχτεί το παιδί τους. Στη Δανία, λοιπόν, το υπουργείο Παιδείας δεν έχει καμία αρμοδιότητα πάνω στα βιβλία που διδάσκονται στα σχολεία! Αυτά αποτελούν επιλογή των γονέων. «Τα βιβλία υπάρχουν στην ελεύθερη αγορά, η οποία είναι ιδιαιτέρως ανθηρή. Κυκλοφορούν πάνω από χίλιοι τίτλοι ετησίως. Οι μόνοι που μπορούν να αποτρέψουν τη διδαχή ενός βιβλίου είναι οι γονείς. Ο Σύνδεσμός τους σε ένα σχολείο μπορεί να απορρίψει ένα βιβλίο. Το υπουργείο δεν έχει καμία σχέση. Και ο λόγος είναι ότι στο παρελθόν δεχόμασταν πιέσεις από ομάδες του πληθυσμού με αντίθετη άποψη αλλά και από άλλες χώρες, που δεν τους άρεσαν κάποιες αναφορές σε βιβλία. Για να μην δημιουργείται πρόβλημα μεταξύ άλλων Κυβερνήσεων, λοιπόν, απαλείφθηκε η όποια εξουσία του υπουργείου Παιδείας. Και αυτό ισχύει από το '30 περίπου όταν υπήρχε πίεση από τους Ναζί και τους υποστηρικτές τους», σημειώνει ο κύριος Χάαρντερ.
Ας κάνουμε λοιπόν την αναπόφευκτη σύγκριση. Στην Κύπρο αποκλειστική αρμοδιότητα για την επιλογή των βιβλίων που θα διδαχτούν τα παιδιά έχει το Υπουργείο Παιδείας και –ουσιαστικά- η εκάστοτε κυβέρνηση. Εδώ λοιπόν και πάνω από μισό αιώνα, τα βιβλία που επιλέγονται δυστυχώς είναι κατακόρυφα αντίθετα με τις αρχές που διδάσκει και προωθεί τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και γενικά οι αναπτυγμένες χώρες του κόσμου αλλά και ο κάθε ελεύθερα σκεπτόμενος πολίτης. Εδώ ριζώνουμε βαθιά στα παιδιά μας τον ρατσισμό, τον εθνικισμό και την απόρριψη σε οτιδήποτε διαφορετικό. Επιπλέον, μαθαίνουμε μόνο την μισή αλήθεια και κρύβουμε τις σκοτεινές πτυχές της σύγχρονης ιστορίας μας. Διδάσκουμε την αγνότητα του έθνους μας, την καθαρότητα της φυλής μας, την «πανάγια» ιστορία της Εκκλησίας μας και επικεντρωνόμαστε στην δαιμονοποίηση των εχθρών, που ουσιαστικά είναι όλοι εκτός εμείς. Ωθούμε τα παιδιά μας από μικρά μωρά να ΜΙΣΑΝΕ. Τον Τούρκο, τον Άγγλο, τον Αμερικάνο, τον έναν και τον άλλον. Χωρίς να υπάρχει μια στρατηγική διαχωρισμού των λαών από τις κυβερνήσεις τους, μαθαίνουμε να τους ρίχνουμε όλους στο ίδιο καζάνι που κοχλάζει από αμαρτίες και εγκλήματα εις βάρος μας. Ωσάν να είναι οι λαοί υπεύθυνοι. Και τα ερωτήματα είναι αμείλικτα: Πότε επιτρέψαμε στο παιδιά να έχουν πρόσβαση σε μια ευρεία -αν όχι απεριόριστη- πηγή γνώσης με διαφορετική άποψη; Πότε μιλήσαμε στα παιδιά όταν μαθαίνουν Ιστορία για τα ταλιμπανίστικα εγκλήματα της δικής μας φυλής ενάντιων άλλων; Πότε μιλήσαμε στα παιδιά μας για τις σκοτεινές πλευρές του Χριστιανισμού και τα εγκλήματα που έγιναν εις βάρος των Αρχαίων μας προγόνων Ελλήνων για να υιοθετήσουν τον Χριστιανικό τρόπο ζωής; Πότε μιλήσαμε στα παιδιά μας για τον εθνικισμό που παρήγαγε και συντηρούσε ο Γρίβας και ο Μακάριος; Πότε μιλήσαμε στα παιδιά μας για τα ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς να προβάλουμε μόνο τα δικά μας δίκαια; Πότε μιλήσαμε στα παιδιά μας για την ανοχή στο διαφορετικό, για τον σεβασμό στην αντίθετη άποψη, για την αυτοκριτική; ΠΟΤΕ. Και λογικό είναι, όσο υπάρχουν ακόμη στις νευραλγικές θέσεις της Παιδείας άτομα που επιμένουν να ζουν στο παρελθόν και δεν αντιλαμβάνονται τις απαιτήσεις μιας σύγχρονης κοινωνίας που είναι πολυπληθυσμιακή και προσβλέπει στην εξέλιξη.
Με αυτά που λέω δεν καταφεύγω στο άλλο άκρο. Ούτε αν διδάσκαμε στα παιδιά μας τα αντίθετα ή δεν μιλούσαμε για τα εγκλήματα που έγιναν εις βάρος του λαού μας από άλλες κυβερνήσεις θα ήταν ορθό. Απλά τονίζω την ανάγκη να διδάσκονται στα σχολεία οι αλήθειες. Ολόκληρες και όχι μισές. Και είναι αδύνατον να συμβεί κάτι τέτοιο όσο η παιδεία αποτελεί τον κουβαλητή της προπαγάνδας της εκάστοτε κυβέρνησης. Το γνωρίζω πως μοιάζει απίθανο αυτό να αλλάξει, μιας και ο διχασμός που μας επέφερε ο Μακάριος και ο Γρίβας (και που τον συντηρούν ακόμη και οι σημερινοί πολιτικοί ηγέτες μας) ακόμα μας στοιχειώνει και ακόμη επιμένουμε να φερόμαστε σαν αρνάκια με αφθώδη πυρετό, έτοιμα να σφαχτούμε. Χρειάζεται ένα νέο μοντέλο στην παιδεία για τα σχολεία μας. Ένα μοντέλο που θα δίνει την δυνατότητα μια πιο ευρείας και αληθινής μόρφωσης. Μιας μόρφωσης που στην επιλογή της θα έχει λόγο και ο μαθητής και δεν θα του επιβάλλεται από το κράτος ετσιθελικά. Θα αναφέρω ξανά το παράδειγμα της Δανίας. Όπου το κάθε σχολείο έχει τον σύνδεσμο γονέων με ένα πολύ πιο αναβαθμισμένο ρόλο. Οι γονείς αποφασίζουν τι θα διδαχτούν τα παιδιά τους, ποια βιβλία θα χρησιμοποιηθούν και όσα κρίνονται ακατάλληλα μπορούν να απορριφθούν από τον Σύνδεσμο γονέων. Το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει λόγο σε αυτά. Ούτε επιβραβεύεται, ούτε κατακρίνεται. Οι γνώσεις των παιδιών δεν μένουν περιορισμένες στα ίδια βιβλία επί χρόνια. Έτσι θα αρχίσει να επέρχεται μια ισορροπία στην εκπαίδευση με ένα πιο δημοκρατικό και ευρύ πεδίο μόρφωσης. Στην Δανία, μόλις ανέλαβε η καινούργια κυβέρνηση και άλλαξε ο υπουργός Παιδείας, συστάθηκε ένα σώμα αποτελούμενο από αρκετά μέλη, προερχόμενα από συνδικάτα, πανεπιστήμια, επιστήμονες, κοινωνιολόγους, τον χώρο των γραμμάτων, από όλες τις πολιτικές παρατάξεις και όχι μόνο φιλοκυβερνητικούς. Τέθηκαν στο τραπέζι τα θέματα που αφορούν τον καθένα και πάρθηκαν σύνολο 189 προτάσεις / εισηγήσεις. Ο Υπουργός Παιδείας δεσμεύεται να έχει σαν ατζέντα αυτές τις προτάσεις για ολόκληρη την θητεία του. Έτσι συμβάλλουν στην εκπαίδευση στα σχολεία διάφοροι άνθρωποι διαφορετικών ιδιοτήτων. Η αντιπολίτευση έχει επίσης ένα πιο εποικοδομητικό ρόλο, αλλά και λόγο, δεν περιθωριοποιείται. Επίσης, δημιουργείται ένα κλίμα κοινωνικής συνοχής καθώς τα κόμματα νιώθουν όλα πως λαμβάνουν μέρος στην όλη διαδικασία. Όπως άλλωστε λέει κι ο Δανός υπουργός παιδείας «Είμαστε μια κοινωνία στην οποία επικρατεί πνεύμα συναίνεσης, τόσο σε κοινωνικά θέματα όσο και στην εκπαίδευση»
Είναι αυτό το ιδανικό μοντέλο για την Κύπρο; Δεν θα πω ΝΑΙ, καθώς οι πραγματικότητες της Δανίας απέχουν έτη φωτός από τις δικές μας. Και πολιτιστικές και πολιτικές. Επιπλέον θα επιφέρει πολλή επιφόρτιση στους δασκάλους και ίσως και αλαζονικές αποφάσεις / συμπεριφορές από τους διευθυντές και τους συνδέσμους γονέων. Μας προσφέρει όμως κάποιες ιδέες για ριζοσπαστικές αλλαγές. Κρατώ την αποκέντρωση της παιδείας από το κράτος και τη συμμετοχή αντί την περιθωριοποίηση της αντιπολίτευσης στον βωμό της εθνικής και κοινωνικής συνοχής. Οι Δανοί το κάνουν από το 1930…. εμείς;