ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ - Μέρος Γ: ο εθνικισμός ανάμεσα στην ΕΚ κοινότητα

Μετά την ανεξαρτησία ή την "παραξενιά της φύσης" όπως την ονόμαζαν τότε οι πολέμιοι της, κάθε προσπάθεια από την ΕΚ πλευρά αποσκοπούσε στην διόρθωση του "λάθους" αυτού. Στην νέα κυβέρνηση που δημιουργήθηκε συμμετείχαν πάρα πολλά στελέχη της ΕΟΚΑ οι οποίοι δεν ήθελαν να ακούσουν για οτιδήποτε άλλο εκτός από την Ένωση. Χαρακτηριστικές ήταν οι ομιλίες του Μακάριου προς το πλήθος, προσπαθώντας να τους εμψυχώσει αλλά κυρίως να περιορίσει τις διαμαρτυρίες του κόσμου για την τροπή των εξελίξεων. Ο Μακάριος με κάθε ευκαιρία έλεγε πως η ανεξαρτησία δεν ήτανε το τέλος του δρόμου, αλλά ένας σταθμός προς την εκπλήρωση του εθνικού πόθου, δηλαδή την ένωση. Παράλληλα, οι ΤΚ ηγέτες έβλεπαν με τον ίδιο φακό την ανεξαρτησία: σαν ένα μέσο προς την τελική διχοτόμηση
Η επιδίωξη να καταστεί η Κύπρος απόλυτα Ελληνική συνεχίστηκε αμείωτα από την πολιτική ηγεσία και την εκκλησία. Η ΕΟΚΑ παρόλο που είχε διαλυθεί με την ανεξαρτησία, στη ουσία συνέχιζε να ζει μέσα στην ΕΚ ηγεσία. Η προσέγγιση τους προς τους ΤΚ ήταν απλά να μην ανακατεύονται οι ΤΚ στις προσπάθειες για ένωση και θα τους άφηναν να ζουν ειρηνικά στο νησί, σαν κύπριοι κι αυτοί.
Σύμφωνα με την προκήρυξη της ΕΟΚΑ όσο αφορά τους ΤΚ "οι υποστηρικτές της ΕΟΚΑ θα έπρεπε να θεωρούν τους ΤΚ σαν Κύπριους όπως τους εαυτούς τους και να τους διαβεβαιώσουν για τις ειρηνικές συνθήκες που θα επικρατούσαν όταν ερχότανε η Ελευθερία, φτάνει οι ΤΚ να μην έκαναν τίποτε που να εμπόδιζε την Ένωση", σύμφωνα με έγγραφο της Κυπριακής Επιτροπής Πληροφοριών. Με λίγα λόγια, οι ΤΚ αντιμετωπίζονταν σαν διακοσμητικό στοιχείο που θα έπρεπε να έχει ένα παθητικό ρόλο στην κοινωνία. Κάτι που φυσιολογικά δεν δέχτηκαν οι ΤΚ αλλά κυρίως η Τουρκία.
Ο Μακάριος προσπάθησε να πείσει τον ΤΚ ηγέτη Κουτσιούκ μέσα από πολλές συναντήσεις να τροποποιήσουν το σύνταγμα ούτως ώστε να επιτραπεί μέσω του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης η ένωση, και όχι απλά για να λειτουργεί καλύτερα το σύνταγμα, που ήταν προβληματικό. Η ΤΚ ηγεσία δεν δέχτηκε κάτι τέτοιο οπόταν ο Μακάριος τροποποίησε μονομερώς το σύνταγμα κάτι που έκανε τους ΤΚ να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους στην κυβέρνηση του κράτους.
Ο Γλαύκος Κληρίδης, στην "Κατάθεση μου"¨, στη σελίδα 130 γράφει πολύ χαρακτηριστικά: "ο κυριότερος λόγος για τον οποίο επιχειρήθηκε η αναθεώρηση του συντάγματος ήταν η ψυχολογική αντίδραση των ΕΚ προς τα συνταγματικά δικαιώματα των ΤΚ. Μια ειλικρινής εκτίμηση της κατάστασης της περιόδου 1960-1963 θα οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι, με εξαίρεση την πρόνοια για ξεχωριστές πλειοψηφίες στην ψήφιση της φορολογικής νομοθεσίας,
δεν υπήρχε πραγματική ανάγκη για συνταγματικές αλλαγές".
Αυτή η ψυχολογική αντίδραση των ΕΚ προς τα δικαιώματα των ΤΚ που λέει ο Κληρίδης, δεν είναι τίποτε άλλο βασικά από το αίσθημα εθνικισμού που επικρατούσε. Οποιαδήποτε διαφορετική προσέγγιση του εθνικού θέματος αποτελούσε προδοσία. Δυστυχώς η ΕΚ ελίτ, παρασυρόμενη από μια μονολιθική ιδεολογία αγνόησε την εθνολογική, δημογραφική και πολιτική πραγματικότητα του νησιού. Για να απαλλαγεί από την συγκυβέρνηση με τους ΤΚ δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά μέσα, παίρνοντας ΟΛΑ τα ρίσκα. Ρίσκα που τελικά πληρώσαμε πάρα πολύ ακριβά το 1974 με το προδοτικό πραξικόπημα και την βάρβαρη εισβολή.
Είναι άξιο απορίας και κλασσικό παράδειγμα παραλογισμού το γεγονός πως η ΕΚ πλευρά αγνόησε πλήρως τον ρόλο της Τουρκίας και ειδικά την δύναμη της. Με τις πρώτες δικοινοτικές φασαρίες του 63, η Τουρκία βομβάρδισε την Κύπρο θέλοντας να δείξει την αποφασιστικότητα της πως δε θα δεχόταν οτιδήποτε λιγότερο από την ανεξαρτησία. Ο δυτικός κόσμος υπενθύμισε πως δεν θα δεχτεί οτιδήποτε που θα παραγνωρίζει τα δικαιώματα των ΤΚ και κατ' επέκταση της πιστής τους φίλης Τουρκίας. Μετά από τους βομβαρδισμούς στην Μανσούρα το 63, η ΕΚ ελίτ κρύφτηκε πίσω από την ντε φάκτο κατάσταση που δημιουργήθηκε, αφού έστω για προσωρινά, έτσι βόλευε. Τότε ήταν η πρώτη φορά που η θεωρία της "μη λύσης ως λύση" εμφανίστηκε στο προσκήνιο. Για 10 χρόνια, μέχρι και το 1974, η κατάσταση και η πρώτη διχοτόμηση έγινε αποδεκτή από όλους. Στην ΕΚ κοινότητα όμως, τα πράγματα ήταν απλά επιφανειακά. Η Ένωση δεν είχε πάψει να βρίσκεται στις καρδιές του κόσμου.
Ακόμη μια μαρτυρία της εποχής εκείνης, του Γλαύκου Κληρίδη, που μαρτυρεί το βόλεμα των ΕΚ μετά τις φασαρίες του 1963, σύμφωνα με άρθρο του "Φ" στις 20.09.1992 λέει: "Εμείς οι Έλληνες Κύπριοι ελέγχουμε σήμερα πλήρως την κυβέρνηση. Δεν έχουμε σε αυτή ούτε τον αντιπρόεδρο με τα βέτο του, ούτε τους τρεις Τούρκους υπουργούς. Όλοι οι υπουργοί είναι Έλληνες. Η κυβέρνηση μας είναι η μόνη που αναγνωρίζεται διεθνώς. Γιατί να ξαναφέρουμε μέσα τους Τούρκους; Αυτοί ελέγχουν σήμερα μόνο το 3% του εδάφους - όση έκταση κατέχουν οι θύλακες τους. Δεν έχουν πλούσιους πόρους και περνούν δύσκολα οικονομικά. Τελικά θα αναγκαστούν να δεχτούν τις απόψεις μας ή να φύγουν".
Αυτή η αφελέστατη και πολιτικά ανώριμη προσέγγιση του Γλαυκου Κληρίδη τότε, που είχε βρει μεγάλη απήχηση και υιοθετήθηκε από την ΕΚ ηγεσία, αναιρείται μετά από χρόνια από τον ίδιο τον Κληρίδη ο οποίος ονομάζει ούτε λίγο ούτε πολύ ΛΑΘΟΣ την όλη πολιτική τότε. Στο βιβλίο του Ευστάθιου Λαγάκη, το 1996, με τίτλο "ο λαϊκισμός στα εθνικά μας θέματα", παραθέτει την εξής δήλωση του Κληρίδη: "Ένα από τα βασικότερα σφάλματα που διεπράχθησαν είναι ότι η πολιτική μας πάνω στο Κυπριακό χαράχθηκε με βάση το τι εμείς θεωρούσαμε πως είναι δίκαιο, πως μας ανήκει και πως πρέπει να μας αναγνωρισθεί.
Ουδέποτε σταθμίσαμε σωστά τις δυνατότητες επιτυχίας μας και τις διεθνείς αντιδράσεις... ενώ βλέπαμε πως δεν είχαμε τις δυνατότητες να επιτύχουμε εκείνο που επιδιώκαμε επιμέναμε να μην διαπραγματευτούμε ή αν διαπραγματευόμασταν, δεν συμβιβαζόμασταν."
Επίσης θα ήταν σωστό να μην παραβλέπαμε και τον ρόλο που διαδραμάτισε η Εκκλησία της Κύπρου σε όλα αυτά. Από το 1947, η Εκκλησία ανακοίνωσε πως οτιδήποτε εκτός από Ένωση αποτελεί προδοσία. Ο κομμουνισμός, σύμφωνα με την Εκκλησία, βρίσκεται σε πλήρη αντιπαράθεση με τον χριστιανισμό και τον ελληνισμό και κανένας αληθινός Έλληνας χριστιανός δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα και κομμουνιστής!! Παρόλο που η πολιτική της Ελλάδας δεν ήταν φιλική προς την κατεύθυνση της ένωσης και καλούσε τον Μακάριο να σεβαστεί τις συμφωνίες ανεξαρτησίας, καμία από αυτές τις παρατάξεις που έβγαζαν πολιτικούς λόγους περί προδοσίας, δεν αντιδρούσε. Δεν ήθελαν να ακούσουν και να καταλάβουν τι έλεγε η επίσημη Ελλάδα. Αντίθετα αυτοί που έφταιγαν για όλα ήταν πάντα οι διαφωνούντες, δηλαδή αυτοί που είχαν πρόθεση να εργαστούν για να δουλέψει το κράτος. (στην συγκεκριμένη περίπτωση οι αριστεροί ΕΚ). Θα έλεγε κανείς πως τόσο είχαν τυφλωθεί οι ΕΚ τότε που τίποτε, μα τίποτε, δεν μπορούσε να τους εμποδίσει ή να τους σταματήσει. Το γεγονός πως και η ίδια η Ελλάδα δεν μας ήθελε ΠΟΤΕ να ενωθούμε μαζί της και διεμήνυε στον Μακάριο πως η θέση της Ελλάδας είναι δύσκολη διότι αναπνέει με δύο πνεύμονες, έναν αγγλικό και έναν αμερικάνικο, δεν στάθηκε εμπόδιο στην αύξηση του εθνικισμού και του φανατισμού... Αντίθετα, ο πόθος της Ένωσης μεγάλωνε και μεγάλωνε...

*Στο τέταρτο μέρος: ο εθνικισμός ανάμεσα στην ΤΚ κοινότητα, την Τρίτη 2 Οκτωβρίου