ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ - Μέρος Β: εθνικισμός Vs πολιτικές πραγματικότητες

Στην Κύπρο υπήρχαν δύο συγκρουόμενες αντιλήψεις. Η μια ήταν η εθνική θέληση των κατοίκων και η άλλη ήταν η πολιτική πραγματικότητα. Αυτές οι δύο αντιλήψεις συγκρούστηκαν σε μεγάλο βαθμό και τα αποτελέσματα αυτής της σύγκρουσης ήταν τραγικά και για τις δύο κοινότητες, ειδικά για την ΕΚ κοινότητα που αποτελούσε την πλειοψηφία του πληθυσμού.
Κρίνοντας δίκαια και χωρίς συναισθηματισμούς βλέπουμε πως οι πολιτικές των δύο κοινοτήτων στο νησί απέτυχαν παταγωδώς, ακριβώς γιατί παράβλεψαν τις πολιτικές πραγματικότητες. Παρασυρόμενες από το συναίσθημα και την ακραία εθνική μαξιμαλιστική πολιτική τους, οδήγησαν τον τόπο στην καταστροφή.
Ακόμα και μετά τις δικοινοτικές φασαρίες του 63-64 μέχρι και το 1974, όπου οι ΤΚ ζούσαν απομονωμένοι σε θύλακες και η κυβέρνηση της χώρας ήταν καθαρά ΕΚ, η ένωση φάνταζε στόχος ανέφικτος αλλά ταυτόχρονα ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη μέσα στο μυαλό των ΕΚ. 50 και πλέον χρόνια μετά τον αγώνα, η Ένωση είναι ακόμη ριζωμένη βαθιά στο μυαλό κάποιων παρόλο που όλοι γνωρίζουμε πως δεν αποτελεί καν εθνικό στόχο. Από την άλλη πλευρά, η τουρκική εισβολή έπεισε τους ΤΚ πως ήταν η απαρχή της διχοτόμησης και της εκπλήρωσης των εθνικών τους στόχων. 30 χρόνια μετά, όταν ακόμη ηγέτης τους ήταν ο Ντενκτάς, περίμεναν να εκπληρωθεί ο στόχος τους αγνοώντας τις πολιτικές πραγματικότητες.
Συμπέρασμα αυτών των δύο σημείων είναι πως το ιδεολογικό επίπεδο της εθνικής θέλησης των δύο κοινοτήτων ήταν αδύνατον να ανταποκριθεί και να εφαρμοστεί στις περίπλοκες πολιτικές πραγματικότητες, τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό.
Η ΕΚ πολιτική, που είχε σαν στόχο την Ένωση με την Ελλάδα εκφράστηκε για πρώτη φορά μαζικά μέσω του αγώνα της ΕΟΚΑ. Το ενωτικό κίνημα είχε την υποστήριξη όλων των ΕΚ. Με την πάροδο του χρόνου όμως, και με την προσθήκη επιπλέον στόχων που δεν είχαν να κάνουν με την αποικιοκρατία, το κίνημα εξασθένησε και έχασε την υποστήριξη μεγάλης μάζας του πληθυσμού. (Οι επιπλέον στόχοι ήταν οι κομμουνιστές και οι ΤΚ με απώτερο σκοπό την μετέπειτα ηγεμονία του τόπου). Ενώ ο αγώνας θα μπορούσε να συμπεριλάβει ολόκληρο τον λαό της Κύπρου, ΕΚ και ΤΚ, περιορίστηκε μόνο σε εθνικιστικές βάσεις αποκλείοντας έτσι μια σημαντική μερίδα ΕΚ αλλά και ολόκληρη την ΤΚ κοινότητα που έπεφτε σιγά σιγά στα χέρια της εθνικιστικής οργάνωσης ΤΜΤ που προωθούσε την διχοτόμηση. Οι ΤΚ που αρνούνταν αρχικά να ενταχθούν στην ΤΜΤ, σιγά σιγά άλλαζαν γνώμη καθώς η πολιτική που ακολουθούσε η ΕΚ κοινότητα τους απέκλειε και τους αντιμετώπιζε σαν πολίτες 2ης και 3ης κατηγορίας σπρώχνοντας τους ουσιαστικά στις αγκάλες της ΤΜΤ. Η ΕΟΚΑ λόγω του ηρωισμού κάποιων αγωνιστών της και λόγω της μαζικότατης απήχησης που είχε ανάμεσα στον ΕΚ πληθυσμό, παρόλο που απέτυχε σαν αγώνας, έμεινε στις μνήμες του κόσμου σαν ένας θρυλικός αγώνας. Λέω πως απέτυχε διότι κανείς από τους 2 στόχους του αγώνα δεν εκπληρώθηκε στο τέλος. Οι Αγγλοι παρέμειναν στο νησί, ενώ η Ένωση απομακρύνθηκε αισθητά μέσω της ανεξαρτησίας. Ακόμη και μετά τον αγώνα όμως, όταν Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος, η εθνική θέληση των δύο κοινοτήτων δεν εξασθένησε και ουδέποτε μπόρεσαν να χωνέψουν πως θα μπορούσαν να απαλλαγούν από αυτή. Δεν είναι καθόλου λάθος αν πούμε πως ο ΕΚ εθνικισμός έδινε ζωή στον ΤΚ και αντίστροφα.
Με λίγα λόγια, ρίχνοντας μια πρώτη πολύ γενική ματιά στην σύγχρονη ιστορία του τόπου, εύκολα μπορεί κάποιος να εξάγει τα ακόλουθα συμπεράσματα:
α. Ποτέ στην Κύπρο δεν υπήρξε μια πολιτική ή ιδεολογία αρκετά αποφασιστική που προσπάθησε για την συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων.
β. Οι όποιες προσπάθειες έγιναν για τέτοιου είδους ιδεολογίες - μόνο από το ΑΚΕΛ - κέρδισαν μόνο την περιφρόνηση από την μάζα και πολεμήθηκαν σαν προδοτικές ιδεολογίες.
γ. οι δύο κοινότητες είδαν την Κύπρο σαν μόνο Ελληνική ή Τουρκική και για να εμποδίσουν να δημιουργηθεί η έννοια της κοινής πατρίδας πήραν όλα τα "εθνικά" μέτρα.
δ. οι πολιτικές των δύο κοινοτήτων είχαν σαν στόχο και σκοπό την απαλλαγή από την αλληλεξάρτηση και όχι την συνύπαρξη. Κύριο μέλημα τους ήταν να επιβληθούν της άλλης πλευράς με σκοπό την υποταγή της ή την άβουλη παρουσία της στα του κράτους.
Ο Κυπριακός εθνικισμός είναι απομεινάρι του ελληνικού και τουρκικού εθνικισμού. Γι' αυτό και η Κύπρος ουδέποτε θεωρήθηκε σαν πατρίδα ή χώρα, αλλά σαν παιδί της μητέρας πατρίδας. Φυσιολογική λοιπόν εξέλιξη θεωρείτο η επανένωση του παιδιού με τη μάνα και οτιδήποτε άλλο ήταν προδοσία και οι διαφωνούντες ήταν νόθα παιδιά.
Προσπαθώντας να κρίνουμε δίκαια, με λογική και χωρίς συναίσθημα, ο ΕΚ εθνικισμός και το πάθος του για την Ενωση ήταν τυφλός και αγνόησε παντελώς την ύπαρξη της ΤΚ κοινότητας, αλλά και της μητέρας πατρίδας Τουρκίας. Ο Πασχάλης Κιτρομιλίδης λέει χαρακτηριστικά "Η έντονη εθνικιστική παρουσία του ελληνικού στοιχείου στην Κύπρο και η συνακόλουθη διευκόλυνση της επέκτασης του ελληνικού εθνικισμού είχαν ως αποτέλεσμα να παραβλέπεται, ακόμη και να λησμονείται, η ύπαρξη μουσουλμανικής κοινότητας στο νησί και ταυτόχρονα να μην γίνεται αντιληπτή η σημασία της γειτονίας με την Τουρκία". Αποτέλεσμα αυτής της τακτικής και πολιτικής από τους ΕΚ ήταν η δημιουργία και του ΤΚ εθνικισμού με τις ευλογίες (και βοήθεια) των Άγγλων που εφάρμοζαν την γνωστή τους πολιτική "διαίρει και βασίλευε".
Ο εθνικισμός στην Κύπρο, ΕΚ και ΤΚ, δεν κατανόησε ποτέ την διαφορά του έθνους και κράτους. Το εθνικιστικό πάθος και η κρατική πολιτική δεν μπορούν να συμβαδίσουν καθώς τα κράτη δημιουργούνται και βασίζονται στο πλαίσιο μιας συμβατικής σχέσης. Αυτό προσπάθησαν, για τα δικά τους συμφέροντα, να επιβάλουν στους κύπριους οι Άγγλοι, Έλληνες και Τούρκοι πολιτικοί με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και την ανεξαρτησία. Παρόλο που το σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας απαγόρευσε ουσιαστικά στις δύο κοινότητες τις πολιτικές της ένωσης και διχοτόμησης, οι ΕΚ και οι ΤΚ δεν άλλαξαν ιδεολογική στάση. Έμειναν προσκολλημένοι στα πιστεύω τους, αγνοώντας ΠΑΛΙ τις νέες πολιτικές πραγματικότητες στο νησί. Με ιδιαίτερο πάθος, μέχρι και σε σημείο να γίνονται και εγκλήματα, κήρυξαν ουσιαστικά πόλεμο στην Κυπριακή Δημοκρατία στο όνομα του έθνους.


*Στο τρίτο μέρος: ο εθνικισμός ανάμεσα στην ΕΚ κοινότητα. Την Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου.