ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ - Μέρος Α: τι είναι ο εθνικισμός; - Πρόλογος

Kulturnation - Staatnation: Σύμφωνα με τον Γερμανό ιστορικό Friedrig Meineke υπάρχουν δύο είδη εθνικισμού ή διαφορετικά δύο θεωρήματα εθνικισμού. Ο πολιτιστικός και ο πολιτικός εθνικισμός. Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των δύο αυτών θεωρημάτων είναι πως στον πολιτιστικό εθνικισμό η έμφαση δίνεται στην κοινή καταγωγή που είναι το στοιχείο που συνθέτει ένα έθνος ενώ στον πολιτικό εθνικισμό η έμφαση δίνεται στον γεωγραφικό χώρο και στο κράτος.
Όπως εξηγεί ο τουρκοκύπριος επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Νιαζί Κιζιλγιουρέκ, στον πολιτιστικό εθνικισμό το έθνος είναι πιο σημαντικό από το κράτος. Η κοινή γλώσσα, θρησκεία και κουλτούρα είναι τα στοιχεία που καθορίζουν την ύπαρξη ενός έθνους. Το κράτος δεν είναι τίποτε άλλο από την έκφραση του υπάρχοντος έθνους.
Στον πολιτικό εθνικισμό είναι αντίθετα τα πράγματα. Είναι το κράτος που καθορίζει το έθνος. Η κοινή καταγωγή και κουλτούρα δεν δημιουργούν έθνος. Έθνος δημιουργούν οι πολίτες που κατοικούν σε μια επικράτεια και ασχέτως διαφορών στην καταγωγή, ταυτίζονται μεταξύ τους και με το κράτος, ζώντας κάτω από την ομπρέλα του κοινού κράτους και εργάζονται για το καλό αυτού του κράτους.
Στην Κύπρο βρήκε έδαφος για να μεγαλουργήσει ο πολιτιστικός εθνικισμός. Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος που τελείωσε το 1922, μεταφέρθηκε κατά ένα τρόπο και στην Κύπρο. Οι ΕΚ βγήκαν στους δρόμους να γιορτάσουν τις νίκες των Ελλήνων στην Μ. Ασία ενώ οι γιόρτασαν με τον ίδιο τρόπο την επιτυχία των Τούρκων στην Σμύρνη. Η εχθρότητα και ο εθνικισμός που διακατείχε Έλληνες και Τούρκους δεν μπορούσε να μην επηρεάσει τον κόσμο και στην Κύπρο. Είναι χαρακτηριστικό το πως βίωσαν οι Κύπριοι τον εθνικισμό: ο Ντενκτάς στα απομνημονεύματα του γράφει πως όταν ήρθε στην Κύπρο το 1964 για να συμμετάσχει στις δικοινοτικές φασαρίες ένιωθε σαν να πήγαινε στην Μικρά Ασία να πολεμήσει ενάντια στην Ελληνική κατοχή. Την ίδια περίοδο, κάποιοι ΕΚ εθνικιστές ένιωθαν πως έπαιρναν εκδίκηση για την μικρασιατική καταστροφή
Η Αμερική, θέλοντας να επικρατεί αρμονία στις σχέσεις των χωρών του ΝΑΤΟ και μη θέλοντας να κακοφανήσει καμία από τις δύο χώρες, και σε μια περίοδο όπου ο Ψυχρός Πόλεμος έφτανε στα ύψη, δημιούργησαν την Κυπριακή Δημοκρατία. Στόχος και μέλημα των Αμερικάνων δεν ήταν η ευημερία και η συμφιλίωση των δύο κοινοτήτων αλλά να τερματίσουν την ένταση ανάμεσα στους συμμάχους τους. Έχοντας δικαιώματα οι δύο μητέρες πατρίδες στην Κύπρο, ικανοποιώντας έτσι και τους δύο, και δημιουργώντας ένα αντικομουνιστικό οχυρό στην ανατολική μεσόγειο, ιδρύθηκε το κυπριακό κράτος που εξαρτιόταν αποκλειστικά στις καλές σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Το κοινό αίσθημα ανάμεσα στις δύο κοινότητες, δεν ικανοποιήθηκε όμως. Οι ΕΚ είδαν την ανεξαρτησία σαν ένα μέσο για Ένωση, ενώ οι ΤΚ σαν ένα σταθμό πριν την διχοτόμηση και την διπλή ένωση. Καμία από τις δύο κοινότητες δεν είδε την ανεξαρτησία σαν νίκη και παρασύρθηκαν στην δίνη του πολιτιστικού εθνικισμού. Ένας εθνικισμός που ανάμεσα στα χιλιάδες κακά που μας έφερε, περιόρισε σημαντικά την συνείδηση των Κύπριων εντός των ορίων της εθνικής τους ομάδας και σπάνια είδαν την Κύπρο σαν το κοινό τους σπίτι, σαν το κοινό τους κράτος. Τα τραγικά επακόλουθα του πολιτιστικού εθνικισμού δυστυχώς τα βιώνουμε ακόμη και σήμερα.
Για να μπορέσουμε μια μέρα να καταπολεμήσουμε τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις δύο κοινότητες, πρέπει να μπορέσουμε να δεχτούμε την διαφορετικότητα και μέσω αυτής της αποδοχής να επιτευχθεί ενότητα. Κάτι τέτοιο ουδέποτε έγινε στην Κύπρο. Αντίθετα διατηρήθηκε ο εθνικισμός. Ένας εθνικισμός που οφείλει την ύπαρξη του στον εθνικισμό της άλλης κοινότητας. Μια πιθανή αρμονική κοινωνία θα πρέπει να αγκαλιάζει όλες τις ομάδες πληθυσμού χωρίς προσπάθειες για κυριαρχία της μιας, αφομοίωση ή απόσχιση της άλλης. Το καυτό ερώτημα όμως είναι: είμαστε έτοιμοι για μια τέτοια κοινωνία;

*Το μέρος Β: εθνικισμός Vs πολιτικές πραγματικότητες την Τρίτη 25 Σεπτ.