Η ανοχή στην κριτική: πόσο έτοιμοι είμαστε να μάθουμε;

Ο περισσότερος κόσμος αρέσκεται στο να μαθαίνει. Κανείς όμως δεν γουστάρει να διδακτεί. Γιατί όμως; Η απάντηση είναι απλή: επειδή το να μάθεις κάποια πράγματα από κάποιον άλλον συμπεριλαμβάνει κριτική και ο περισσότερος κόσμος δεν μπορεί να την αντέξει. Θεωρώ πως ειδικά στην Κύπρο υπάρχει μεγάλο πρόβλημα ανοχής στην κριτική, παρόλο που είναι και λίγο εξωπραγματικό να αφήνουμε να νοηθεί πως μόνο στην Κύπρο υπάρχει αυτό το φαινόμενο. Κι όμως, είναι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του λαού μας.
Ας δεχτούμε για λίγο πως η κριτική είναι σαν ένα ραδιόφωνο... που κάποτε θα χαρούμε ακούγοντας ένα ωραίο τραγούδι και κάποτε θα μας ρίξει σε μελαγχολία ακούγοντας μια μπαλάντα. Εμένα δεν μου ακούγεται και τόσο τραγικό, αν το δω το θέμα με αυτό το φακό. Εξάλλου, ένας άνθρωπος απαλλαγμένος από ανασφάλειες, γνωρίζει πως ουδείς τέλειος, άρα χρίζει κριτικής σε κάποια πράγματα. Λέγοντας πως κανείς δεν είναι τέλειος, εννοείται πως αντιλαμβανόμαστε πως πάντοτε υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης και εξέλιξης όσο αφορά τους διάφορους τομείς της προσωπικότητας μας.
Πως μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι όμως; Ή για να το θέσω καλύτερα, είμαστε πάντα σε θέση να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας ούτως ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε αυτοκριτική; Μπορούμε πάντα να διαγνώσουμε τα λάθη μας και να είμαστε αντικειμενικοί; Ασφαλώς και όχι. Υπάρχουν και οι φορές που θα χρειαστούμε να μας τα πει κάποιος άλλος. Να μας βοηθήσει να μάθουμε κάποιος άλλος. Στο κάτω κάτω, η κριτική δεν είναι πάντα σωστή και κανείς δεν λέει πως πρέπει πάντα να την δεχόμαστε ή να την υιοθετούμε. Ακόμη κι εκεί που πιστεύουμε πως δεν μας γίνεται δίκαιη ή σωστή κριτική, θα μπορούσαμε να ακούσουμε τον άλλον και να αναλογιστούμε αυτά που μας λέει. Αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη. Μπορούμε μετά από αυτή τη διαδικασία να κρίνουμε αν δεχόμαστε την κριτική ή αν την απορρίπτουμε. Με αυτό τον τρόπο, δεν απορρίπτουμε κατ' ανάγκην την ιδέα κάποιος να μας κάνει κριτική, αλλά την κριτική την ίδια. Αν απορρίπτουμε την κριτική που μας γίνεται χωρίς πρώτα να ακούσουμε και να αναλογιστούμε αυτά που μας λένε, τότε να, απορρίπτουμε την ιδέα της κριτικής. Κι εδώ είναι που έγκειται το θέμα μη ανοχής στην κριτική. Δεν θα ήταν καθόλου παράλογο άλλωστε να πούμε πως χρειαζόμαστε την κριτική. Την έχουμε ανάγκη, κι ας μην το καταλαβαίνουμε. Χρειαζόμαστε κριτική, χρειαζόμαστε επιπρόσθετες απόψεις, χρειαζόμαστε επιπρόσθετες γνώσεις. Η γνώση και η πολυφωνία απόψεων είναι δύναμη. Και για να πάρεις αυτή τη δύναμη, χρειάζεσαι ανάδραση, δηλαδή το λεγόμενο feedback. Το feedback είναι κριτική.

Ας το δούμε και από άλλη σκοπιά. Διάβασα κάπου πως όταν κοιταζόμαστε στον καθρέφτη, παίρνουμε feedback από τον ίδιο μας τον εαυτό. Κάποτε θα τον κρίνουμε αυστηρά επειδή έβαλε 1-2 κιλάκια, κάποτε θετικά επειδή η επιδερμίδα μας είναι .... πούππενη κ.ο.κ Άλλο παράδειγμα είναι όταν ανεβαίνουμε στην ζυγαριά και βλέπουμε πως βάλαμε παραπανίσια κιλά. Τι κάνουμε; Τρέχουμε μεν στο διαιτολόγο, αλλά φροντίζουμε ταυτόχρονα τι θα φάμε στο επόμενο μας γεύμα. Άρα, αναλαμβάνουμε δράση. Άρα όχι απλά δεχόμαστε την κριτική, αλλά αλλάζουμε, αναπτυσσόμαστε, εξελισσόμαστε. Και τι σημαίνει αυτό με τη σειρά του; ΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΜΑΣ, που είναι η συνεχής εξέλιξη. Δεν το βρίσκω όλο αυτό και τόσο τραγικό... αντίθετα, το βρίσκω πολύ καλό.

Το πρόβλημα μας εστιάζεται όταν αυτήν την κριτική την δεχόμαστε από τρίτους. Μας είναι σχεδόν αδύνατον να την δεχτούμε Προβάλουμε τις άμυνες μας, αρνούμαστε να ακούσουμε, να αναλογιστούμε και απορρίπτουμε την ιδέα της κριτικής βγαίνοντας και στην επίθεση! Γιατί; Αν εμείς, που μπορούμε να γίνουμε ο πιο αυστηρός κριτής του εαυτού μας, μπορούμε να κριτικάρουμε τον εαυτό μας, γιατί να είναι τόσο τραγικό όταν κάποιος μας κρίνει; Στο κάτω κάτω μπορεί να έχει και δίκιο. Δε θα θέλαμε να αναγνωρίσουμε ένα τομέα στον οποίον θα μπορούσαμε να ήμασταν καλύτεροι και να μπορούσαμε να τον εκμεταλλευτούμε καλύτερα; Σίγουρα θα θέλαμε... όμως κουβαλάμε πολλά μέσα μας σε αυτό τον τόπο. Δυστυχώς το περιβάλλον που ζούμε δεν μας βοηθά να γίνουμε δεκτικοί στην κριτική. Έχουμε πάντα την αγωνία αν είμαστε τέλειοι, να δικαιολογηθούμε, να γίνουμε αμυντικοί, να αποδείξουμε πως είμαστε ενδιαφέρων και δεν αφιερώνουμε εκείνη την ελάχιστη προσοχή και ενέργεια που χρειάζεται για να ακούσουμε τον άλλον τι έχει να μας πει.

Όλοι γνωρίζουμε πως μεγαλώσαμε σε μια χώρα που πέρασε διαταραχές και πόλεμο. Μάθαμε από μικρά μωρά πως για όλα φταίνε οι άλλοι. Μεγαλώσαμε πιστεύοντας πως είμαστε πάντα οι σωστοί, οι αδικημένοι και συνηθίσαμε να ακούμε και τους πολιτικούς μας να τα ρίχνουν ο ένας στον άλλον χωρίς να δέχονται ποτέ και τα δικά τους λάθη. Αλήθεια, ποιος πολιτικός βγήκε ποτέ δημόσια και να πει "ναι, τα σκάτωσα, έκανα λάθος. Έχετε δίκαιο που με κρίνετε" ; ΚΑΝΕΙΣ. Ο ένας ψάχνει την επιβεβαίωση του μέσα από την διαδικασία να τονίζει τα λάθη του άλλου ή με το να τον σπιλώνει, να τον δυσφημεί και να τον κατατροπώνει. Και ούτε πρόκειται να δούμε αυτό το φαινόμενο... τον/την πολιτικό να παραδέχεται το λάθος του. Δυστυχώς βλέπουμε τα ακριβώς αντίθετα... όλα προϊόντα της νοοτροπίας μας σαν λαός να είμαστε ευθυνόφοβοι και τόσο αδύναμοι μπροστά στην ώρα της κρίσης, δηλαδή την κριτική.

Δεν είναι και τόσο τρομερό ή αδιανόητο να συνειδητοποιήσουμε πως η κριτική και η ανάδραση των άλλων είναι αναγκαίο συστατικό της εξέλιξης μας. Διότι μόνο μέσα από την αυτοκριτική ή/και την κριτική των άλλων μπορούμε πραγματικά να μάθουμε, να εξελικτούμε και να επιτύχουμε στην ζωή μας!